سفته سند تجاری است که براساس آن صادرکننده، تعهد میکند که مبلغ معینی را در زمان معین و یا عندالمطالبه به گیرنده سفته بپردازد. سفته به نوعي وسيله كسب اعتبار است يعني بعنوان يک وثيقه مورد استفاده قرار مي گيرد. امروزه كسی از سفته به جای پول يا بجای چک استفاده نمي كند و معمولاً زماني كه كسی وام از بانك دريافت مي كند يا از كسی مال يا پولي را قرض می كند، براي تضمين بازپرداخت آن، از سفته استفاده مي كند.
چک نوشته ای است كه به موجب آن صادركننده، وجهی را كه در نزد طرف مقابل دارد كلاً يا بعضاً مسترد يا به ديگری واگذار می نمايد. در هنگام تنظيم چک، می بايست محل و تاريخ صدور چک بصورت كاملاً خوانا نوشته شود و به امضای صادر كننده چک برسد.
*سفته و چک غالباً یا برای تضمین انجام تعهد استفاده میشود یا برای پرداخت دینی که زمان آن در آینده است.
در خصوص تفاوتهای این دو سند تجاری بایستی به نکات زیر توجه کرد:
- حمایتهای قانونی از دارندهی چک بیشتر از سایر اسناد تجاری است. بنابراین اگر شما طلبکار هستید و قصد گرفتن یک سند تجاری را دارید دریافت چک پشتوانهی قویتری نسبت به سفته دارد.
- یکی از نکات اصلی که بهطورکلی در مورد اسناد تجاری وجود دارد، موضوع واخواست است. در اسناد تجاری درصورتیکه بدهکار، بدهی خود را در سررسید، پرداخت ننماید باید واخواست سند تجاری توسط دارنده انجام شود. واخواست چک (برگشتی چک) در بانک انجام میشود. اما بهدلیل هزینه و زمانی که واخواست سفته میبرد بسیاری، از واخواست سفته خودداری میکنند. این امر موجب میشود سفته از حالت سند تجاری خارج شود و فقط به شکل یک سند عادی مثل یک برگه عادی قابلیت استناد در دادگاه را داشته باشد و از امتیازاتی که اسناد تجاری دارند محروم گردد. یکی از این امتیازات که در اسناد تجاری واخواست شده وجود دارد، حق تأمین خواسته بدون پرداخت خسارت احتمالی است. بنابراین اگر شما میخواهید بهمحض طرح دعوا اموال طرف مقابل را توقیف کنید و در این رابطه هیچ هزینهای نپردازید، باید سفته را واخواست نمایید. در غیر اینصورت باید ۱۰ الی ۲۰ درصد وجه سفته را بهعنوان خسارت احتمالی به دادگاه بپردازید.
- در رابطه با چک درصورتیکه دارنده به بانک مراجعه نماید و مبلغ مذکور در حساب فرد وجود نداشته باشد، بانک با دریافت مبلغی بسیار اندک گواهی عدم پرداخت صادر مینماید؛ اما در رابطه با سفته، هزینهی واخواست آن برابر ۲ درصد مبلغ آن است.
- یکی از موضوعات مهم دیگر در خصوص اسناد تجاری وجه کیفری آنها است. تنها سند تجاری که وجه کیفری دارد چک است. بنابراین شما فقط در چک میتوانید علیه صادرکننده شکایت کیفری کنید و حتی تا دو سال حبس نیز ممکن است علیه صادرکننده صادر شود. علاوه بر آن در صورت عدم حضور صادرکنندهی چک در دادگاه میتوانید حکم جلب وی را نیز دریافت کنید. اما سفته از این ویژگیها محروم است. بنابراین شکایت کیفری برای آن جایی ندارد.
- با توجه به اینکه عدم پرداخت وجه سفته جرم نیست بنابراین موجب مجازات نیز نخواهد بود. همچنین هیچیک از بانکها نمیتوانند به دلیل عدم پرداخت وجه سفته به شخص سفته جدید ندهند. بنابراین برخلاف چک که برگشت خوردن آن موجب میشود صاحب حساب حتی در بانکهای دیگر نیز قادر به دریافت دسته چک نباشد، سفته چنین شرایطی ندارد.
- یکی دیگر از تفاوتهای این دو سند تجاری در تاریخهایی است که روی آنها وارد میشود. در سفته دو تاریخ وارد میشود یکی تاریخ صدور و یکی دیگر تاریخ پرداخت؛ اما در چک یک تاریخ نوشته میشود.
- در سفته مواردی همچون آدرس متعهد و محل پرداخت وجود دارد که بهتر است تکمیل شود. اما از لحاظ قانونی باید امضا یا مهر، تاریخ صدور، مبلغی که باید پرداخت شود، گیرندهی وجه و تاریخ پرداخت الزاماً ذکر شود.
- در ارتباط با سفته هم مانند دعاوی دیگری که در دادگاههای حقوقی مطرح میشود باید بدانیم که اگر وجه آن کمتر از بیست میلیون تومان باشد، باید به شوراهای حل اختلاف مراجعه کرد و مبالغ بالاتر در حیطهی صلاحیت دادگاههاست.
- سفته نیز مانند چک با پشتنویسی منتقل میشود. حتماً هنگامیکه از کسی سفته یا چکی دریافت میکنید از وی بخواهید که پشت آن را امضا کند و حتیالامکان نام خود را نیز در ذیل آن ذکر نماید. این کار موجب میشود درصورتیکه وجه چک یا سفته پرداخت نشد، بتوانید وجه آن را علاوه بر صادرکننده از پشتنویس نیز دریافت کنید. حتی اگر چنین قصدی ندارید، باید از طرف مقابل بخواهید پشت چک را امضا کند؛ در غیر اینصورت در صورت جعلی یا سرقتی بودن چک نمیتوانید اثبات کنید که آن سند را از چه کسی دریافت نمودهاید.
- سعی کنید اگر ضمن قرارداد (مثلاً هنگام معاملهی خانه یا ماشین) از کسی سفته یا چکی دریافت میکنید، حتماً شمارهی آنها را در ضمن قرارداد ذکر کنید.
- سفته را میتوانید از هرجایی تهیه کنید؛ ولی پیشنهاد میکنیم حتماً آن را از شعب بانک دریافت کنید. هزینهی آن نیز برابر ۳ هزارم مبلغ روی آن است. بنابراین برای خرید یک سفتهی یک میلیون تومانی باید ۳ هزار تومان هزینه پرداخت کنید.
۱- مهلت شش ماهه از تاریخ صدور چک یا صدور گواهی عدم پرداخت:
دارنده چک برای آنکه علیه صادرکننده چک شکایت کیفری کند شش ماه مهلت دارد که به بانک مراجعه و درخواست صدور عدم پرداخت کند.
۲- مواعد قانونی حقوقی چک
در هر زمانی می شود علیه صادر کننده چک بی محل شکایت حقوقی کرد البته در صورتی که شکایت باید گواهی عدم پرداخت ضمیمه چک شود همچنین حق خود را از طریق ارائه دادخواست برای مطالبه وجه چک به دادگاه در دعاوی حقوقی ارائه دهد.