انواع فسخ چیست؟
حق فسخ و برهم زدن قرارداد توسط طرفین معامله که تحت عنوان “خیار فسخ” در موارد حقوقی از آن یاد می شود، در ادامه این مقاله با انواع فسخ بیشتر آشنا خواهید شد.
انواع فسخ طبق ماده ۳۹۶ قانون مدنی:
خیار مجلس
بنا بر ماده ۳۹۷ قانون مدنی:
“هریک از متبایعین بعد از عقد فی المجلس و مادام که متفرق نشده اند اختیار فسخ معامله دارند.”
به زبان ساده تر می توان گفت تا زمانی که طرفین قرارداد در جلسه عقد قرارداد حضور دارند از حق فسخ برخوردارند.
به محض متفرق شدن هریک از طرفین، حق فسخ از دو طرف سلب می گردد.
خیار تاخیر ثمن
طبق ماده ۴۰۲ قانون مدنی:
“هرگاه مبیع عین خارجی و یا در حکم آن بوده و برای تادیه ثمن یا تسلیم مبیع بین متبایعین اجلی معین نشده باشد اگر سه روز از تاریخ بیع بگذرد و در این مدت نه بایع مبیع را تسلیم مشتری نماید و نه مشتری تمام ثمن را به بایع بدهد بایع مختار در فسخ معامله می شود.”
به زبان ساده تر اگر در یک معامله خرید و فروشی، برای رد و بدل کردن مورد معامله و ثمن بین مشتری و فروشنده مدت زمانی تعیین نشده باشد، فروشنده می تواند معامله را فسخ کند.
نکته: اگر قسمتی از ثمین پرداخت شده باشد و بخشی از مبیع(مورد معامله) تسلیم شود،خیار تاخیر ساقط می شود.
خیار حیوان
یکی دیگر از انواع فسخ خیار حیوان است بنا بر ماده ۳۹۸ قانون مدنی:
“اگر مبیع حیوان باشد مشتری تا ۳ روز از حین عقد اختیار فسخ معامله دا دارد.”
خیار حیوان مختص به مشتری است.
بنا براین در صورت خریداری حیوان تنها تا ۳ روزاز تاریخ عقد، فرصت فسخ دارید.
پس از ۳ روز خیار حیوان باطل می گردد.
خیار تبعض صفقه
مطابق ماده ۴۴۱ قانون مدنی:
“خیار تبعض صفقه هنگامی بوجود می آید که عقد بیع نسبت به بعض مبیع , به جهتی از جهات باطل باشد که در این وضعیت خریدار می تواند یا معامله را نسبت به قسمت دیگر مبیع که صحیح بوده است نیز فسخ کند و یا آنکه معامله را نسبت به آن قسمت نگهدارد و مقدار ثمنی را که برابر قسمت باطل واقع شده است استرداد کند.”
اگر به هر دلیل معامله عقد شده نسبت بعض و بخشی از آن باطل گردد، خریدار حق فسخ معامله را نسبت به قسمت صحیح نیز دارد. در واقع معامله منعقده به دو عقد منحل می گردد.
۱- عقد صحیح نسبت به قسمت صحیح
۲- عقد فاسد نسبت به قسمت باطل
در این حالت خریدار می تواند به اعتبار بطلان بخشی ازمعامله، معامله انجام یافته در قسمت صحیح را نیز فسخ نموده و بطور کلی معامله از درجه اعتبار خارج گردد و یا اینکه با پذیرش معامله نسبت به قسمت صحیح، ثمن معامله نسبت به قسمت فاسد و باطل را اخذ نماید.
خیار شرکت
اگر مشخص شود بخشی از مال خریداری شده متعلق به شخص ثالثی تعلق دارد، در صورتی که نتوان صاحب مال را راضی نمود خریدار قادر به فسخ خواهد بود.
همچنین خریدار می تواند آن ارطش آن مقدار از مال که متعلق به شخص ثالث است را از فروشنده بگیرد.
برعکس این حالت نیز ممکن است رخ دهد.
به این صورت که اگر خریدار چیزی را به عنوان عوض به فروشنده دهد و فروشنده مطلع شود که بخشی از آن به دیگری تعلق دارد، می تواند معامله را فسخ کند و یا پول آن را از خریدار اخذ نماید.
خیار تعذر تسلیم
اگر فروشنده جنسی را که فروخته نتواند تحویل دهد، مشتری می تواند با استفاده از خیار تعذر تسلیم معامله را فسخ کند.
