شرایط ابطال قرارداد
بعد از آشنایی با قرارداد و ابطال آن، اکنون قصد داریم شرایط ابطال قرارداد را بررسی کنیم.
می خواهیم ببینم یک قرارداد در چه شرایطی باطل می شود.
شرایطی که قصد توضیح آن را داریم به یک قرارداد خاص متعلق نیست.
بنابرین شرایط چهارگانه ای که در ادامه ذکر می کنیم، برای همه ی معاملات و قرارداد ها صدق می کند.
برای بطلان قرارداد، داشتن یکی از شرایط ابطال قرارداد نیز کافی می باشد.
شرایط چهارگانه ابطال قرارداد:
- فقدان قصد
- فقدان اهلیت
- نامشروع بودن جهت معامله
- معین بودن مورد معامله
چهار ستون فوق مواردی هستند که قرارداد منعقد شده را باطل کرده و از آن به عنوان شرایط ابطال قرارداد یاد می کنند.
برای آگاهی بیشتر از شرایط ابطال قرارداد و خواندن توضیحات مربوط به آن با ما همراه باشید.
فقدان قصد
یکی از شرایط ابطال قرارداد، فقدان قصد می باشد.
برای شکل گیری یک معامله اول از هرچیز باید قصد و نیت انجام معامله و قرارداد وجود داشته باشد.
فقدان قصد برای انجام یک معامله در صورت انعقاد قرارداد موجب بطلان آن خواهد شد.
مانند قراردادهای سوری که در ظاهر بسته می شوند اما به دلیل اینکه هیچکدام از طرفین قصد انعقاد نداشتند، قرارداد باطل است.
یا مثلا کسی که به اجبار پای معامله ای می نشیند و یا لحظه ی انعقاد قرارداد به هر دلیلی از صحت کامل عقل بهره نمی برد.
سرانجام همه ی این موارد به دلیل فقدان قصد باطل و فاقد ارزش و اعتبار قانونی می باشند.
به این مورد فقدان قصد انشا یا فقدان اراده ایجاد عقد نیز می گویند.
فقدان اهلیت
به نظر شما آیا قانون برای امضای شخص مجنون اعتباری قائل شده است؟
آیا فردی که عاقل نیست و یا فردی که به بلوغ نرسیده توانایی انعقاد قراردادی را دارد؟
منظور از اهلیت همین مواردی است که ذکر کردیم.
بنابرین با نتیجه گیری از سوالات مطرح شده متوجه می شویم که افراد مذکور، فاقد اهلیت لازم برای انعقاد قرارداد می باشند.
یکی دیگر از شرایط ابطال قرارداد ، فقدان اهلیت می باشد که وجود آن بسیار مهم است.
اهلیت، به معنای شایستگی و حقانیت برای انجام یک کار می باشد.
پس بدیهیست که در صورت فقدان اهلیت لازم برای انعقاد قرارداد یا انجام یک معامله، قرارداد باطل می شود.
علاوه بر مواردی که ذکر شد شخص سفیه نیز فاقد اعتبار و اهلیت لازم برای انعقاد یک قرارداد می باشد.
فردی که توانایی مدیریت امور مالی خود را نداشته باشد، سفیه نامیده می شود.
ماده ی ۲۱۱ قانون مدنی درباره ی شرایط ابطال قرارداد، به فقدان اهلیت اشاره کرده است:
«برای اینکه متعاملین اهل محسوب شوند باید بالغ، عاقل و رشید باشند.»
نامشروع بودن جهت معامله
نامشروع بودن جهت معامله یکی دیگر از مواردی است که موجب بطلان قرارداد می شود.
هدف اصلی قانون از وضع مواد و تبصره های مختلف و نظارت بر اجرای آن، ایجاد نظم، آرامش و هدفمندی در جامعه است.
بنابرین اگر معامله ای انجام شود یا قراردادی ایجاد شود که اجرای آن در تضاد با اصل قانون باشد، سرنوشت آن به بطلان می انجامد.
پس قصد و هدف از انعقاد یک قرارداد می تواند بسیار مهم باشد.
از شرایط ابطال قرارداد، نامشروع بودن آن از نظر قانون اهمیت ویژه ای دارد.
در زمان وضع قرارداد لزومی به ذکر هدف نیست ولی درصورت ذکر آن در قرارداد می بایست هدف مشروع باشد.
در صورت نامشروع بودن جهت معامله، قرارداد باطل می شود.
برای مثال خانه ای را در نظر بگیریم که هدف از خرید آن، انجام فعالیت های نامشروع و یا قمار باشد.
ماده ۲۱۷ قانون مدنی:
«در معامله لازم نیست که جهت تصریح شود ولی اگر تصریح شده باشد باید مشروع باشد و الا معامله باطل می شود.»
معین بودن مورد معامله
مورد دیگری که باید قبل از انعقاد قرارداد به آن توجه کرد، معین بودن مورد معامله می باشد.
معین نبودن مورد معامله یکی از شرایط ابطال قرارداد است.
منظور از مورد معامله، موضوع و مقصود معامله می باشد.
قبل از شکل گیری یک معامله حتما بایست نسبت به رفع ابهامات احتمالی پیگیر بود.
به طوری که بعد از انعقاد قرارداد هیچ سوال و ابهامی حول قرارداد وجود نداشته باشد.
حال می خواهد این قرارداد تسلیم مالی از فردی به فرد دیگر، یا تعهد برای انجام کاری باشد.
ماده ۲۱۶ قانون مدنی:
«مورد معامله نباید مبهم باشد مگر در موارد خاصه که علم اجمالی به آن کافی است.»
به طور کلی برای صحیح بودن یک قرارداد، باید موارد چهارگانه ی شرایط ابطال قراداد که به تشریح آن پرداختیم، به درستی رعایت شوند.
قانون گذار نیز به شکل کلی برای عدم بطلان قرارداد به موارد فوق بسنده کرده است.
در پایان لازم به ذکر است که مسلما شرایط ابطال قرارداد در این موارد خلاصه نمی شوند.
در موارد خاص قانون گذار شرایط خاص دیگری را برای بطلان قرارداد در نظر می گیرد.
اگر می خواهید قراردادی که با زحمت و هزینه می بندید به بطلان نیانجامد، موظف به رعایت شرایط ابطال قرارداد می باشید.
