قتل

قتل به معنای از بین بردن جان و نفس دیگری بدون هیچ مجوز شرعی و قانونی گفته می شود. هرکس که این جنایت را بدون مجوز انجام دهد، قاتل نامیده می شود و لایق مجازات خواهد بود؛ قتل دارای انواع متفاوتی است که قتل عمد ممکن است به قصاص منجر شود. اما تشخیص اینکه آیا قتل عمدی بوده یا غیر عمدی باید بررسی شود مهمترین نوع قتل عمدی است و دارای سنگین ترین مجازات ها می شود؛ البته با مرور زمان این مجازات ها تغییر کرده است. در زمان قبل از انقلاب بر اساس ماده ۱۷۰ آمده بود که اگر کسی از روی عمد شخصی به قتل رساند، مجازات مرتکب قتل عمد اعدام است. این قانون بعد از انقلاب اسلامی به اجرایی شدن قوانین اسلامی به جای قوانین دیگر به سرعت تغییر کرد. در قانون موضوع قصاص و دیات در قوانین مربوط به قتل مطرح شد.

قتل عمد به ۳ حالت کلی تقسیم می شود.

حالت اول

شخص قصد کشتن فرد دیگری را دارد، بدون در نظر گرفتن به اینکه این عمل که انجام می دهد به لحاظ عرفی کشنده باشد یا نباشد. به طور مثال شخص الف قصد کشتن فرد ب را دارد. ممکن است با اسلحه به قلب وی شلیک کند یا شخص را از بلندی پرت کند. در هر دو مورد به احتمال زیاد فرد خواهد مرد. در حالت دیگر شخص الف برای عملی ساختن قصد کشتن شخص ب با عملی که عرفا کشنده نباشد، از او سلب حیات کند. مثلا به مقتول یک ضربه یا سیلی آرام وارد کرده که چنین کاری موجب مرگ نمی شود اما فرد جان خود را از دست بدهد. نکته مهم شخص الف قصد کشتن شخص ب را دارد، این جرم قتل عمد محسوب می شود. در نظر نمی گیریم که عمل انجام شده کشنده بوده است یا خیر، قصد عمل اهمیت دارد.

حالت دوم

شخص قصد کشتن فرد دیگری را ندارد، در صورتی که عملی را انجام داده است که نوعا کشنده بوده است. به طور مثال او را بترساند یا با شخص قصد شوخی داشته باشد، اما عملی که انجام شده است عملا کشنده بوده است. برای شوخی کسی را که شنا کردن بلد نیست در یک استخر عمیق پرتاب کرده. برای ترساندن فرد با اسلحه گلوله ای به قلب فرد شلیک کرده یا سر مقتول را به دیوار بکوبند. این رفتارها و اعمال اگر منجر به قتل فرد شود قاتل باعث قتل عمد شده است. اهمیت موضوع در اینجاست که فرد از کشنده بودن عمل خود آگاهی دارد. اگر کسی مدعی خلاف این سخن است باید در محضر دادگاه اثبات کند.

حالت سوم

قاتل نه قصد کشتن فرد دیگری را دارد و نه رفتار و عمل کشنده ای انجام داده است. اما عملی که رخ داده است نسبت به شخص خاص به سبب کودکی، بیماری، پیری، ضعف و… یا در وضعیت خاص زمانی و مکانی مثل گرما شدید یا سرما شدید کشنده است، به مرگ شخص منجر شود. در این حالت باید اثبات شود که قاتل از وضعیت خاص مقتول را اطلاع داشته است. این عمل از روی دانسته های قاتل رخ داده است قتل عمد محسوب می شود.

اما اگر بتوانند ثابت کنند که شخص از وضعیت مقتول بی اطلاع بوده است قتل عمد محسوب نمی شود.

مجازات قتل عمد

در هر سه حالت قتل عمد، مجازات آن قصاص خواهد بود.

خواهان قصاص اولیای دم مقتول (ورثه فرد به جز زوج و زوجه ) هستند.

البته ممکن است اولیای دم گذشت کنند یا اینکه به جای قصاص، دیه مطالبه کنند. نرخ دیه در سال ۹۹ مبلغ ۳۳۰ میلیون تومان است و در ماه های حرام ۴۴۰ میلیون تومان می باشد. طبق ماده ۶۱۲ قانون مجازات اسلامی: هر کس مرتکب قتل عمد شود و شاکی نداشته یا شاکی داشته ولی از قصاص گذشت کرده باشد یا به هر علت قصاص نشود در‌ صورتیکه اقدام وی موجب اخلال در نظم و صیانت و امنیت جامعه یا بیم تجری مرتکب یا دیگران گردد دادگاه مرتکب را به حبس از ۳ تا ده سال‌ محکوم می‌نماید.

تبصره – در این مورد معاونت در قتل عمد موجب حبس از ۱ تا ۵ سال خواهد بود.

نحوه رسیدگی به قتل عمد

به جرم قتل عمد در دادگاه کیفری یک رسیدگی می کنند.

دادگاه کیفری ۱ با یک رئیس و دو مستشار یعنی ۳ قاضی در مرکز هر استان و گاهی شهرستان ها تشکیل خواهد شد البته با حضور دو عضو نیز رسیدگی می شود در این نوع جرایم با تعدد قاضی برگزار می شود این دادگاه کیفری با ضبط صوت همچنین با نظر دادگاه ضبط تصویری انجام می شود. انتشار جلسه دادگاه فقط با اجازه دادگاه صورت می گیرد. نکته مهم این است که در پرونده های قتل عمدی اگر متهم وکیل نداشته باشد دادگاه برای وی وکیل تسخیری تعیین خواهد کرد.