قتل غیر عمد
نوع دیگری از قتل، قتل غیر عمد می باشد؛ قتل به معنای از بین رفتن یا کشته شدن شخص است. اصلی ترین معیار این که قتل عمدی یا غیر عمدی است، با علم و اراده مجرم سنجیده خواهد شد. قتل غیر عمد به دو نوع شبه عمد یا خطای محض است. قتل غیر عمد به سبب بی احتیاطی یا بدون فکر، کاری را انجام دادن، رخ می دهد. این نوع از قتل گاهی ناشی از عمل عمدی ولی بدون توجه به نتیجه ضرربخش، صورت می گیرد. حوادث رانندگی که به علت بی احتیاطی یا عدم مهارت یا عدم رعایت قوانین دولتی از سوی راننده صورت می گیرد و باعث فوت شخص می شود.
بر اساس قانون ۱۰۱ مجازات اسلامی «گذشت باید منجّز باشد و به گذشت مشروط و معلق در صورتی ترتیب اثر داده می‌شود که آن شرط یا معلقٌ‌علیه تحقق یافته باشد. همچنین عدول از گذشت، مسموع نیست»اثر گذشت مشروط یا معلق تنها در مقدار یا نوع قرار تامینی که برای متهم صادر خواهد شد، آشکار می شود. پس درباره تصادف رانندگی که باعث قتل یا صدمات جسمی دیه قابل گذشت بوده. اما از نوع تقصیراتی که راننده انجام داده غیر قابل گذشت خواهد بود. با گذشت شاکی خصوصی که خود مصدوم یا اولیای دم خواهند بود، فقط سبب تخفیف در میزان حبس خواهد شد.
نحوه قتل خطای محض
در این نوع قتل مرتکب نه قصد به قتل رساندن دارد و نه قصد انجام آن کار را دارد اما با انجام دادن کاری روی شخص باعث قتل می شود. در خطای محض فرد به قتل رسیده اصلا مد نظر قاتل نیست. قاتل نه قصد دارد شخص کشته شود و نه در صدد انجام دادن کار بر می آید.
- انجام قتل در حالت خواب یا بیهوشی می باشد.
- قاتل فردی صغیر یا مجنون باشد.
- قاتل قصد کشتن کسی را ندارد و قصد انجام عمل قتل را نیز ندارد.
مانند زمانی که شخصی قصد شلیک گلوله برای شکار حیوان را داشته با شلیک او شخصی به قتل رسیده است. مرتکب با اختیار خود شلیک کرده است اما قصد و نتیجه برای او متفاوت بوده و قصد کشته شدن شخص را نداشته است.
مجازات خطای محض
در قتل خطای محض مرتکب فقط به پرداخت دیه محکوم می شود. قصاص نخواهد داشت. اما در این وضعیت پرداخت دیه بر عهده عاقله مرتکب خواهد بود. بستگان مرد قاتل یعنی پدر، پدر بزرگ، فرزند پسر، برادر و عمو هستند.
قتل شبه عمد
- در حالت اول
فرد قصد کشتن کسی را ندارد و کاری را انجام می دهد که عرفا کشنده نیست اما منجر به مرگ خواهد شد. مانند پدر یا مادر که فرزندشان را به قصد تربیت کتک زده اند و باعث شده است.
- در حالت دوم
فرد نسبت به موضوعی بی اطلاع یا جاهل است. به طور مثال می خواسته رفتاری را نسبت به یک شیء یا حیوان انجام دهد. بعد از مدتی متوجه شده آن عمل بر روی یک انسان انجام شده است.
- در حالت سوم
زمانی که قتل به خاطر عمل مرتکب( نه از روی قصد قبلی) اتفاق افتاده است. در واقع همان غفلت یا عدم مهارت و نداشتن علم در کار مانند تصادفات رانندگی با وجود از بین رفتن فرد در تصادف رانندگی اما چون عمل رانندگی کشنده نیست. این اتفاق به دلیل عدم مهارت بوده و از روی قصد نبوده است غیر عمد خواهد بود.
مجازات قتل شبه عمد
به این دلیل که فرد قاتل قصد کشتن کسی را نداشته است و با اشتباه باعث فوت فرد شده است. قتل غیر عمد بوده و مجازات قصاص نخواهد بود، فرد قاتل با پرداخت دیه و تحمل حبس ۱ تا ۳ سال محکوم خواهد شد.
مرجع رسیدگی به اتهام قتل غیر عمد
مرجع رسیدگی به قتل غیر عمد در دادگاه عمومی کیفری انجام می شود با کیفر خواستی که از سوی دادسرا صادر خواهد شد.
در زمانی که تصادف رانندگی منتهی به فوت شده است حتی در فرض گذشت اولیای دم دادستان موظف به دعوای عمومی است.
ماده هایی در قانون مجازات اسلامی
ماده ۷۱۴ قانون مجازات اسلامی
«هر گاه بی‌احتیاطی یا بی مبالاتی یا عدم رعایت نظامات دولتی یا عدم مهارت راننده ( اعم از وسائط نقلیه زمینی یا آبی یا هوایی) یا متصدی وسیله موتوری منتهی به قتل غیر عمدی شود مرتکب به شش ماه تا سه سال حبس و نیز به پرداخت دیه در صورت مطالبه از ناحیه اولیای دم محکوم می‌شود.»
ماده ۷۱۸ قانون مجازات اسلامی
«در مورد مواد فوق هرگاه راننده یا متصدی وسایل موتوری در موقع وقوع جرم مست بوده یا پروانه نداشته یا زیادتر از سرعت مقرر حرکت می‌کرده است یا آن که دستگاه موتوری را با وجود نقص و عیب مکانیکی موثر در تصادف به کار انداخته یا در محل‌هایی که برای عبور پیاده رو علامت مخصوص گذارده شده است، مراعات لازم ننماید و یا از محل‌هایی که عبور از آن ممنوع گردیده است رانندگی نموده به بیش از دو سوم حداکثر مجازات مذکور در مواد فوق محکوم خواهد شد دادگاه می‌تواند علاوه بر مجازات فوق مرتکب را برای مدت یک تا پنج سال از حق رانندگی یا تصدی وسایل موتوری محروم نماید.
تبصره
اعمال مجازات موضوع مواد (۷۱۴) و (۷۱۸) این قانون از شمول بند (۱) ماده (۲) قانون وصول برخی از درآمدهای دولت و مصرف آن در موارد معین مصوب ۱۳۷۳/۱۲/۲۸ مجلس شورای اسلامی مستثنی می‌باشد.»
طبق ماده ۷۱۴ و ۷۱۸ جرمی غیر قابل گذشت است و فقط دیه از سوی اولیای دم قابل گذشت است. مهلت پرداخت دیه ۲ سال از تاریخ وقوع جرم است و اگر مجرم معسر(تنگدست) باشد دادگاه می تواند مانند هر بدهکار دیگری تقاضای تقسیط کند.
طبق ماده ۴۵۲ دیه: حق شخصی مجنی علیه یا ولی دم خواهد بود و احکام و آثار مسئولیت مدنی را خواهد داشت. ذمه مرتکب جز با پرداخت دیه، مصالحه، ابراء و تهاتر، بری نمی‌گردد.
تبصره ـ ورثه مقتول به جز بستگان مادری به نسبت سهم الارث از دیه مقتول نیز ارث می‌برند.
