نفقه چیست؟
نفقه در معنای لغت یعنی مایحتاج، روزی، خرج و هزینه تعریف شده است.
بر اساس ماده اصلاحی ۱۳۸۱ قانون مدنی، نفقه یعنی نیاز های متعارف زن که لباس، اثاث و لوازم منزل و هزینه های درمانی، خورد و خوراک و مسکن که زن به خاطر احتیاجاتش به آن ها نیاز دارد، گفته می شود. در صورتی که زنی به صورت عام یا خاص از همسر خود تمکین نکند، به عنوان ناشزه نامیده می شود ونفقه به او تعلق نمی گیرد.
اما اینکه نفقه، به زن پرداخت شده یا خیر باید توسط مرد اثبات شود.
چون در صورت درخواست نفقه، مرد باید به اثبات عدم تمکین زن مدرک ارائه دهد.
با اثبات نشوز زن، مرد می تواند نفقه را قطع کند و اجازه ازدواج مجدد برای مرد فراهم می شود.
انواع نفقه
نفقه زن
بر اساس قانون مدنی ریاست خانواده ونفقه بر عهده مرد است.
چون تکلیف اصلی اداره زندگی برعهده مرد است و در ازدواج دائم مرد وظیفه دارد که تمام احتیاج های زن را برآورده کند پس زن می تواند حق نفقه را از مرد مطالبه کند. مایحتاج زن براساس وضع مرد مورد ملاک نیست وضعیت زن در زمانی که در خانه پدرش بوده ملاک قرار می گیرد.
نفقه خویشان
ارقاب یعنی همان نزدیکان و خویشاوندان است.
برابر ماده ۱۱۳۶ قانون مدنی در روابط فقط اقارب نسبی در خط عمودی یعنی بعضی از بعضی دیگر به دنیا آمده اند. به عبارت دیگر یعنی پدربزرگ و مادربزرگ و بالاتر نوه ها و بدون وابسته مانند پدر و مادر و فرزند است.
نفقه اولاد
طبق قانون ۱۱۹۹ قانون مدنی نفقه اولاد بر عهده پدر است در صورت فوت پدر بر عهده پدربزرگ پدری است. در صورت نبود او و اجداد پدری، بر عهده مادر و در نهایت پدربزرگ مادری قرار می گیرد.
نفقه برای پدر و مادر اجداد
طبق ماده ۱۲۰۰ قانون مدنی نفقه پدر و مادر برعهده اولاد و در مرحله دوم بر عهده اولاد اولاد است.
اگر پدر و مادر فقط یک فرزند داشته باشند همه نفقه با همان یک فرزند است اگر دو یا بیشتر فرزند داشته باشند نفقه، به صورت مساوی بین آن ها تقسیم می شود .
هیچ تفاوتی بین دختر و پسر نیست.
آیا هزینه های درمان زوجه جزءنفقه محسوب می شود؟
هزینه های درمان تا حد متعارف بر عهده زوج (شوهر) می باشد.
ولی اگر زوجه مبتلا به یک بیماری خاص یا صعب العلاج شده باشد که هزینه های درمان سنگین باشد الزامی برای پرداخت آن برای شوهر نیست. در این موارد قاضی پرونده ،نفقه را بررسی و با توجه به وضع موجود و شرایط و وضعیت مالی تصمیم گیری می کند.
سخنان پیامبر(ص) درباره نفقه
۱-جابرابن عبدالله بیان کرده که رسول خدا (ص) در خطبه حجته الوداع می فرماید:
«إتقوا اللهَ فی النساءِ فإنَّکُم أخذتُمُوهُنَّ بأمانةِ اللهِ وَ استَحلَلتُم فُروجَهُنَّ بکلمَةِ اللهِ و لَهُنَّ ﻋﻠﻴﻜﻢ رِزقُهُنَّ وَ کِسوَتُهُنَّ بِالمَعروفِ».
«درباره ی حقوق زنان از خدا پروا دارید، زیرا شما آنان را به عنوان امانت الهی در اختیار گرفته اید و کام جویی از آنان را با کلمه ی الهی(عقد و نکاح) بر خود حلال ساخته اید؛تأمین شایسته ی خوراک و پوشاک آنان بر عهده ی شماست».
۲-داستانی درباره هند دختر عتبه و همسر ابوسفیان
« أنَّ هنداً امرأةَ أبی سفیانَ قالت لَه إنَّ أبا سُفیان رَجِلٌ شَحیحٌ لیَس یُعطینی مِنَ النَفَقةِ ما یَکفِینی و وَلدی إلاّ ما أخذتُ منهُ و هو لا یَعلَمُ فَقالَ خُذِی ما یَکفیکِ وَ وَلدَکِ بِالمعروفِ ».
«ابوسفیان مرد خسیسی است و به اندازه ی کافی نیازهای من و پسرم را برآورده نمی کند و من مجبورم مقداری را پنهانی از او بردارم.
پیامبر در پاسخ فرمود: به اندازه ی نیاز خودت و فرزندت بردار».
پس طبق حدیث ،نفقه حق مادی زن می باشد. اگر تأمین نفقه ی خانواده بر عهده ی مرد نمی بود، پیامبر دستور برداشتن بدون اجازه ی آن را به هند نمی داد.
